وارش نیوز:رئیس سازمان نهضت سوادآموزی با اشاره به چالش های سوادآموزی، ریشه کنی این پدیده شوم را تابع عوامل متعددی دانست.
«بی‌سوادی» بحرانی بی صدا و پدیده شومی که جامعه را از حرکت در مسیر پیشرفت بازداشته و شاید در نگاه اول چندان مهم نباشد، اما در مواجهه با افرادی که از سواد بهره‌ای نبرده اند، بی‌شک به اهمیت بالای آن می‌توان پی برد بر همین اساس هفتم دی ماه سال ۱۳۵۸ بود که امام خمینی (ره) مسیری برای پیکار با تاریکی و حرکت به سمت پیشرفت جامعه را هموار کردند و فرمان تشکیل سازمان نهضت سوادآموزی صادر شد.
سازمانی که با هدف با سواد کردن گروه عظیم بی سوادان کشور تشکیل و برای تقویت برنامه‌های سوادآموزی نماینده‌ای از طرف امام خمینی (ره) در این سازمان منصوب شد و تاکنون فعالیت این نهاد تاثیرگذار برای مبارزه با بی سوادی پابرجاست.
طی گفتگویی با علی باقرزاده، رئیس سازمان نهضت سوادآموزی، درباره عملکرد سوادآموزی و روند پوشش تحصیلی در کشور از سال‌های پیش از انقلاب تا کنون و چالش‌ها و فرصت‌های این سازمان آشنا شدیم که در ادامه مشروح آن قابل مشاهده است.
سوال: ابتدا آماری از وضعیت پوشش تحصیلی با توجه به فعالیت‌های انجام شده درسازمان بگویید و تاکنون روند تغییرات چطور بوده است؟
باقرزاده: براساس سرشماری نفوس و مسکن در سال ۹۵، میزان باسوادی مناطق شهری از ۸۸.۶ درصد در سال ۱۳۹۰ به ۹۰.۸ درصد در سال ۱۳۹۵ افزایش یافته است همچنین نرخ باسوادی مناطق روستایی از ۷۵.۱ به ۷۸.۵ درصد رسیده است.
فعالیت‌های سوادآموزی دختران و زنان سهمی ۷۹.۳ درصدی داشته است و با توجه به رشد در مناطق روستایی شاخص سواد در قشر زنان با شتاب بیشتری افزایش یافته و از ۹۰.۷ درصد در سال ۱۳۹۰ به حدود ۹۳.۴ درصد در سال ۹۵ رسیده است.
در سال‌های ۹۱ تا ۹۵ رشد قابل قبولی را نسبت به میانگین جهانی شاهد بودیم و اکنون نرخ بی‌سوادی در کشور ۱۲.۴ درصد است در حالی‌که در دنیا این رقم حدود ۱۵ درصد برآورد شده است، البته باید به این موضوع هم توجه کنیم که در دنیا برآورد بی‌سوادی از سن ۱۵ سالگی بوده، اما در کشور ماه شاخص برای افراد بالای ۱۰ سال در نظر گرفته شده است و با احتساب این شرایط هم در مقایسه گروه سنی ۱۵ سال به بالا بین ایران و دنیا ۱.۹ درصد نرخ سوادآموزی بیشتر است.
مشکلات فرهنگی جز علل اصلی بازماندن از سواد است
سوال: علت باز ماندن برخی افراد از سوادآموزی را چه مواردی می‌دانید؟
باقرزاده: معمولا افرادی هنوز از سوادآموزی باز مانده اند که به دلایل مختلف اقتصادی، اجتماعی و خانوادگی و در مواردی نبود آمادگی تحصیلی تحت پوشش آموزش‌ها قرار نمی‌گیرند چراکه گاهی اختلالاتی در شرایط جسمی و ذهنی آن‌ها اجازه آموزش بیشترنمی‌دهند همچنین برخی به دلیل مشکلات فرهنگی امکان تحصیل پیدا نمی‌کنند یا گاهی افراد دچار آسیب‌های اجتماعی نظیر اعتیاد، طلاق، مهاجرت و حاشیه‌نشینی می‌شوند که از موانع اصلی سوادآموزی محسوب می‌شود.
مشکل سوادآموزی اغلب ناشی از مسائل فرهنگی است به عنوان مثال سوادآموزی کودکان کار یکی از برنامه‌های مهم محسوب می‌شود که بیشتر ناشی از مسائل فرهنگی است علاوه بر آن مشکلات فرهنگی دیگری همچون ازدواج زودهنگام و برخی تعصبات قومی قبیله‌ای مانع از تحصیل می‌شود.
پایداری نرخ سواد از دیگر مسائلی است که در سوادآموزی مورد توجه قرار می‌گیرد و برای تعیین شاخص‌ها باید به این موضوع توجه شود به عنوان مثال برای کودکان ۶ سال افزایش نرخ پوشش تحصیلی از ۹۰ درصد به ۹۵ درصد بسیار آسان‌تر از افزایش پوشش تحصیلی از ۹۵ به ۹۷ درصد است چرا که در پوشش تحصیلی بالاتر مواردی از قبیل: مقاومت به سوادآموزی و کاهش اعتماد به نفس در افراد را شاهد هستیم.
حدود 400 هزار نفر تحت پوشش برنامه نهضت سوادآموزی هستند
سوال: چه تعدادسوادآموز را تاکنون تحت پوشش قرار دارید؟
باقرزاده: تاکنون 379هزار نفر را تحت پوشش قرار دادیم که از این تعداد ۲۵۷ هزار نفر ایرانی و مابقی جز اتباع خارجی هستند و به طور کلی در سال ۹۶ هدف‌گذاری برای پوشش تحصیلی ۹۴ درصد بوده است که از این تعداد ۲۰۰ هزار نفر بی‌سواد مطلق ۱۱۴ هزار نفر در دوره دوم سوادآموزی و ۶۵ هزار نفر در دوره تحکیم هستند از نظر توزیع جنسیتی ۷۵ هزار نفر مرد و ۳۰۳ هزار خانم تحت پوشش قرار دارند که از این میان ۱۷۰ هزار نفر روستایی، ۲۱۰ هزار نفر در نقاط شهری، ۲۲ هزار و ۲۰۰ نفر در گروه سنی زیر ۱۹ سال و ۷۲ هزار نفر در گروه سنی کمتر از ۳۰ سال قرار دارند.
سوال: علاوه بر سوادآموزی برنامه‌هایی مکمل را هم در نظر گرفتید درباره این فعالیت‌های توضیح دهید.
باقرزاده: طرح خواندن با خانواده از جمله مهمترین برنامه هاست که ۶۳ هزار نفر در دوره اول سوادآموزی و ۷۰ هزار نفر در دوره دوم سوادآموزی تحت پوشش این طرح قرار گرفتند و در مجموع ۱۳۳ هزار نفر می‌شوند علاوه بر این طرح دوره آموزش ICDL را داریم که ۴ هزار و ۵۰ هزار نفر تحت پوشش آن قرار دارند، علاوه بر آن دوره طرح حلقه‌های کتاب‌خوانی است که ۴۳ هزار نفر در این طرح شرکت کرده‌اند.
وجود مراکز یادگیری محلی از دیگر برنامه‌های سوادآموزی است که تاکنون ۳۲۲ مرکز یادگیری فعال شده است و در آن مراکز برنامه‌هایی از قبیل سوادآموزی و مهارت زندگی باتوجه به نیازسنجی‌های انجام شده آموزش داده می‌شود.
سوال: درباره مراکز یادگیری لطفا بیشتر توضیح دهید.
باقرزاده: راهنمای آموزشی برای فعالیت این مرکز وجود دارد و از ظرفیت مربیان دستگاه‌های مختلف و کارشناسان ترویج آموزش بهره گرفته می‌شود، در برخی از مراکز یادگیری محلی باتوجه به شرایط منطقه مشاغلی که جنبه درآمدزایی داشته باشند آموزش داده می‌شود و بیشتر رویکردمان برای چنین فعالیت‌هایی مناطق به حاشیه رانده شده است چرا که در حاشیه شهر‌ها افراد نیاز به توانمند شدن بیشتری دارند.
همه مراکز یادگیری کیفیت یکسانی ندارند، اما به طور متوسط سعی کردیم کیفیت بخشی قابل قبولی را در این مراکز داشته باشیم و هر مرکز با حضور حداقل ۷۵ سوادآموز دایر شده است که با احتساب تعداد مراکز در سراسر کشور سالیانه قریب به ۳۲ هزار نفر تحت پوشش این مراکز قرار می‌گیرند که حدود ۱۰ درصد جمعیت کلی سوادآموزان تحت پوشش سازمان را شامل می‌شوند بنابر این شرایط باید به سمت توسعه مراکز محلی گام برداریم.
بعد از چند سال فعالیت این مراکز آن را به دهیار یا اعضای شورای اسلامی واگذار می‌کنیم تا در مناطق مختلف مسئولان مربوطه ادامه کار را برعهده بگیرند.
آموزش؛ مهم ترین رکن در پیشگیری از آسیب های اجتماعی
سوال: برنامه‌های متعددی برای سوادآموزان در نظر گرفتید، از وضعیت بودجه این کار هم بگویید.
باقرزاده: آموزش برای هر نفر ۷۰۰ هزار تومان و دوره‌های مهارت آموزی ۷۰ هزار تومان برآورد شده است که برای مهارت آموزی ۵۰ درصد مبلغ را هم سازمان با همکاری سایر نهاد‌ها تقبل کرده است.
آموزش موثرترین، مهمترین و کم‌هزینه‌ترین روش برای اصلاح الگوی مصرف، کنترل آسیب‌های اجتماعی و رفع نیاز‌های اجتماعی محسوب می‌شود بنابراین باید این موضوع را به طور جدی دنبال کرد چرا که با کمترین هزینه می‌توان از بسیاری از مشکلات جلوگیری کرد.
سوال: روش تامین اعتبار چطور است و آیا سوادآموزان باید مبلغی برای سوادآموزی پرداخت کنند؟
باقرزاده: تقریبا تمام هزینه‌های سوادآموزی را دولت پیش‌بینی کرده است و آن را می‌پردازد مگر در مواردی که همکاری مشترک با نهادی دیگر داشته باشیم به عنوان مثال برای آموزش اتباع خارجی کمیساریا سازمان ملل وارد عمل می‌شوند همچنین نروژ برنامه‌ای برای سوادآموزی داشته که برای اجرای این برنامه با هم وارد تعامل شدیم، علاوه بر آن برخی شرکت‌های و نهاد‌ها در اجرای طرح‌های سوادآموزی با ما وارد مذاکره و همکاری شده‌اند که از جمله آن می‌توان همکاری ستاد اقامه نماز برای اجرای طرح آموزش عملی نماز هم اشاره کنیم.
به طور کلی اغلب هزینه‌ها توسط دولت پیش‌بینی و تأمین اعتبار می‌شود و سوادآموزی کاملا رایگان برای سوادآموزان ارائه خواهد شد.
سوال: با توجه به آشنایی با وضعیت بودجه، کمبود‌هایی در این حوزه دارید؟
باقرزاده: طی ۲، ۳ سال اخیر با کمبود‌هایی مواجه بودیم و ۳۵ درصد از منابع در نظر گرفته شده که حدود ۲۰۰ میلیارد تومان می‌شود برای ما اختصاص پیدا نکرده است که این مسئله باعث شده تا در پرداخت مطالبات آموزش‌دهندگان دچار مشکل شویم که البته رایزنی‌هایی برای حل آن انجام دادیم، چرا که آموزش دهندگان تنها منبع درآمدشان دستمزد حاصل از سوادآموزی است و باید نگاه جدی‌تری به این قضیه داشته باشیم.
به طور کلی میزان بودجه در نظر گرفته شده برای مأموریت‌های سازمان نسبت به انتظاراتی که از آن می‌رود نامتناسب و کم است که همین مقدار هم با تخصیص ۱۰۰ درصدی مواجه نیست.
ریشه کنی بی سوادی تابع عوامل متعددی است
سوال: چه بازه زمانی برای حذف کامل بی سوادی پیش بینی می‌کنید؟
باقرزاده: نبود هرگونه بی سواد به عوامل مختلفی از قبیل تامین اعتبار لازم، بازگشت نداشتن به بی سوادی است در واقع بی‌سوادی موضوع پیچیده‌ای محسوب می شود چرا که متغیر‌های بسیاری در آن نقش دارد همچنین انتظار از سواد و مفاهیم آن متفاوت است.
اکنون فقط منظور ما از سوادآموزی، خواندن و نوشتن است، اما سواد سطوح مختلفی دارد و اکنون یونسکو نگاه تازه‌ای به سنجش سواد داشته و آزمونی استاندارد تعریف کرده است تا افراد براساس این آزمون سنجیده شوند.
سوال: فعال‌ترین استان‌ها در زمینه سوادآموزی کدام استان‌ها هستند؟
باقرزاده: سطح پوشش سواد آموزی در استان‌های مختلف کشور متفاوت است و مازندران با پوشش ۹۷/۶ در بالاترین سطح قرار دارد و استان‌های تهران، سمنان، گیلان، اصفهان، البرز، یزد، مرکزی، قزوین و خراسان رضوی در رده‌های بعدی قرار گرفتند و پایین‌ترین استان از نظر پوشش تحصیلی سیستان و بلوچستان با پوشش ۸۰ درصدی است همچنین آذربایجان غربی، کردستان، کرمان، خوزستان و لرستان در رده‌های بعدی قرار دارند./باشگاه خبرنگاران جوان