به گزارش وارش، پوشش و لباس تركمن‌ها از ابريشم، پوست، كتان و پنبه دوخته می‌شود. گرچه لباس اصیل تركمنی از لباس‌های مردانه و زنانه از جنس ابريشم است به همین دلیل زنان ترکمن به پرورش كرم ابريشم و تهيه پيله ابريشم می‌پردازند و از دستگاه‌‌ای به نام «تارا» و نخ ابريشم پارچه‌های ابريشمی می‌بافتند. از رنگهایی که برای تولید پارچه استفاده می‌کنند دارای رنگ‌های طبيعی همچون قرمزی، انار دانه، پوست‌انار، بويا، نيل و ديگر گياهان صحرايی رنگارنگ است.
پوشش زنان تركمن از چهار قسمت تن‌پوش‌ها، كلاه و روسری، شلوار و كفش تشکیل شده است. معمولا زنان تركمن از پيراهنهای ابريشمی که دارای يقه و سر آستين سوزن‌دوزی شد است استفاده می‌کنند.
برای عروس‌ها هم نیم تنه‌های ابریشمی پر از سوزن دوزی و آويزه‌هايی از سكه و پولك‌های نقره زیبا دوخته می‌شد.
پيراهنهای زنان ترکمن ينگ يا آستين يان يا پهلو و آشيری نامیده می‌شود که دامن بر روی پيراهن‌شال يا كمربندی بسته می‌شود.
تن پوش دیگر زنان ترکمن كفش بود که كفش زنان تركمن را غالباً هنرمندان محلی می‌دوختند. كفش‌هايی نظير گل ميخ‌لی، قيرما كفش با نوك برگردان و پاشنه‌ای بلند در ميان آنها استفاده می‌شد.
زنان تركمن از زيورآلات گوناگونی استفاده می‌كردند كه از آن جمله آن آچارباغ و ساچ‌باغ كه نوعی موبند زينتی است. گول‌يقه، قولاق‌حالقا يا گوشواره كه انواع مختلفی چون آيلي حالقا و تومارچاقلي‌حالقا دارد. بيله‌زيك يا بوزه‌ليك، دستبندی بود كه بر مچ دست می‌بستند.
تمامي زيورهایی که زنان ترکمن از آن استفاده می‌کردند توسط زرگران و نقره‌كاران هنرمند تركمن ساخته می‌شد امامتأسفانه تعداد اين هنرمندان امروزه روز به روز كاهش یافته است و پوشاك اصيل و سنتي تركمنی كم كم جای خود رابه مصنوعاًت كارخانه‌ای داده است و زيورهای زيبا و قديمی را نيز اكثر خانواده به فروش رسانده و به جای آن از انواع زيورآلات طلايی و بر خلاف قديم ندرتاً نقره‌ايی رايج در تمام كشور استفاده می‌كنند، بگونه‌ای كه امروزه تركمن جوهرات سنتی خود را بايد از لابلای آلبوم‌ها ويا در غرفه‌های موزه جستجو كند.
امروزه ديگر از انواع نيم‌تنه، كلاه، كمربند و كفش‌های پيشين استفاده نمی‌شود. دختران پس از ازدواج به جای نيم تاج و كلاه پيشانی بند، يك نوار حلقه‌ای به عرض تقريبی دو سانتیمتر بر سر می‌گذارند كه معمولا سطح خارجی آن با نقش و نگارهای سوزن‌دوزي تزئين مي‌شود. البته‌اين حلقه زيرروسري قرار گرفته، از بيرون ديده نمي‌شود.اين نوع پوشش جديد در تمام مناطق تركمن‌نشين تقريباً به يك شكل است، به جز طوايف گوكلان و نخورلی كه هنوز هم پيشاني‌بندهای بلند قديم در ميان آنها رواج دارد.
امروزه پوشش سنتی مردانه تركمن بندرت استفاده می‌شود و می‌توان گفت كه ديگر از ميان رفته است اما پوشش زنان اگر چه اصاًلت گذشته خويش را ندارد و دوخت لباس و جنس آن تقريباً با مد روز پيش می‌رود، با اين وجود هنوز شكل و فرم خود را حفظ كرده است. از اين رو در هر نقطه‌ای كه دختر و زن تركمن را با لباس مخصوص‌خودش مشاهده کنیم، می‌توانيم قطعاً قوميت او راتشخيص دهيم.
نوع پوشش، هویت هر قومی بوده که باید برای ارج نهادن به هویت خود آن را حفظ کنیم و به نسل‌های بعدی انتقال دهد.
مصطفی نوری محقق تاریخ عامه استان گلستان می‌گوید: زنانی که کلاه مخصوص بر سر دارند افرادی هستند که هنوز شوهر نکردند اما خانم‌هایی که دارای نوعی حلقه در زیر روسری خود هستند این افراد در واقع متاهل هستند.
نوری افزود: با ورود مدرنیت در دوره رضاشاه لباس‌های ترکمن نیز تغییر کرد اما این تغییرات در لباس مردان بیشتر دیده می‌شود و زنان لباسشان حفظ شد.
وی تصریح کرد: شکل لباس‌های سنتی در میان خانمها همچنان باقی‌مانده است و در مکان‌هایی که غالب ترکمن نشین هستند خانم‌های لباس گذشته خود را می‌پوشند اما در زمینه جواهراتی که خانمها در دوره رضاشاه بر خود آویزان می‌کردند با امروز متفاوت است در حالی که نوع لباس تغییر نکرد.
این محقق یادآور شد: لباس خانمها در مراسم آئینی معمولا متفاوت‌تر از لباس عامه خانم‌های دیگر ترکمن در شهرهای دیگر است بنابراین لازم است تا مسئولان فرهنگی به لباس به عنوان فرهنگ عامه و هویت قومی توجه بیشتر کنند و در جشنواره‌هایی در این زیمه برگزار شود تا هویت این لباس‌ها و قومیت‌ها بیشتر حفظ شود.
پ/
ضمیمه :