به گزارش وارش به نقل از خبرگزاری مهر، بیش از دو میلیون و ۴ هزار هکتار عرصه‌های جنگلی هیرکانی در شمال کشور وجود دارد که قدمت آن میلیونی و تاریخی است و این عرصه‌های طبیعی همچنان با طرح‌ها و نسخه‌های نوشته شده توسط کارشناسان خارجی اداره و مدیریت می‌شود.
طی چندسال اخیر تلاش‌هایی برای تهیه طرح جامع مدیریت پایدار جنگل‌های هیرکانی صورت گرفته اما همچنان این طرح در حد مطالعه و تحقیقات مانده و رنگ عملیاتی شدن به خود نگرفته است.
به تاکید کارشناسان، مدیریت پایدار فرایندی است که طی آن ابعاد اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی جنگل مورد توجه قرار گرفته و در جریان آن استمرار تولید خدمات و محصولات جنگل بدون کاستن از ارزش‌های ذاتی، توان مولد جنگل و همچنین بدون اثر سو بر محیط فیزیکی و اجتماعی پیرامون جنگل‌های برای نسل‌های آینده تضمین می‌شود.
ارتقای پایداری اکوسیستم‌های طبیعی ضروری است
مهرداد خزایی پول مدیرکل منابع طبیعی مازندران – نوشهر با اشاره به ارکان اساسی مدیریت پایدار گفت: حفظ ارتقای پایداری اکوسیستم‌های طبیعی در حوزه آبخیز، هم افزایی و همگرایی درون سازمان و مجموعه دستگاه‌های مؤثر و تأثیرگذار در برنامه ریزی جامع حوزه آبخیز از جمله اهداف است.
وی تعیین جایگاه مردم، ارتقای توانمندی بهره برداران و جوامع محلی و حضور فعال تشکل‌های قانونمند و ساماندهی شده در اجرای طرح‌های مدیریت پایدار مناطق در حوزه‌های آبخیز را از دیگر اهداف ذکر کرد.
خزایی با اشاره به ارتقای بهره وری و شاخص‌های پایداری در حوزه‌های آبخیز، عملیاتی شدن برنامه تاب آوری اکوسیستم‌ها در مقابل تنش‌های ناشی از مخاطرات طبیعی و غیرطبیعی و استقرار نظام جامع پایش و ارزیابی در حوزه‌های آبخیز و ایجاد پایگاه اطلاعات برای هر حوزه آبخیز را در قالب طرح جامع مدیریت پایدار الزامی بیان کرد.
بر اساس بررسی‌ها مراحل تهیه طرح مدیریت پایدار منابع طبیعی منطقه هیرکانی شامل فاز مقدماتی، مطالعاتی، اجرایی و فاز نظارت و ارزشیابی است و در فاز مقدماتی آن شرح خدمات و دستورالعمل بر اساس معیارها و نشانگرهای مدیریت پایدار تهیه شده است.
عباسعلی نوبخت رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور فاز مطالعاتی را از دیگر مراحل تهیه طرح جامع مدیریت پایدار برشمرد و گفت: مطالعات نیمه تفصیلی نیز در ۱۰۴ حوزه آبخیز در سطحی معادل دو میلیون و ۹۱۳ هزار هکتار انجام شد و در این مطالعه کاربری‌های مناسب حوزه آبخیز نظیر جنگلداری، تفریحی، مرتعداری، آبزی پروری و منابع طبیعی، حفاظتی، حمایتی، ذخیره گاه جنگلی و بیابانی تعیین می‌شود.
مطالعات تفصیلی مدیریت پایدار در حال انجام است
وی در گفتگو با خبرنگار مهر ادامه داد: مطالعات تفصیلی با رویکرد اکوسیستمی و برای هر یک از کاربری‌های تعیین شده اعم از جنگلداری، مرتعداری، حفاظتی، تفرجی و ذخیره‌گاهی با مقیاس یک ۲۵ هزارم در حال انجام است.
نوبخت تصریح کرد: در فاز اجرایی انتخاب حوزه آبخیز، تشکیل ساختار مناسب برنامه ریزی در ستاد، استان و شهرستان، تدوین و اجرای برنامه راهبردی سالانه در حوزه آبخیز، ظرفیت سازی، توانمندسازی و آموزش، هماهنگ سازی پروژه‌های دولتی، فرهنگ سازی و اطلاع رسانی و بروز رسانی قوانین و مقررات مدنظر است.
وی با عنوان اینکه جنگل‌ها از دهه ۴۰ تاکنون مدیریت می‌شود, افزود: این عرصه‌ها در قالب طرح‌های جنگل کاری مبتنی بر مسائل اکولوژیک مدیریت می‌شود.
نوبخت با عنوان اینکه جنگل‌های شمال فقط مختص چوب و گیاهان دارویی نیست، افزود: ارزش کل کالاهای مبادله‌ای در جنگل حدود ۲۰ درصد ذخایر است و بقیه کالاهای غیرقابل مبادله است.
رئیس سازمان جنگل‌ها با بیان اینکه هر هکتار از جنگل‌های شمال کشور حدود هزار و ۵۰۰ هکتار آب را ذخیره می‌کند، افزود: جنگل‌های شمال کشور سالانه بیش از سه میلیارد مترمکعب آب را در خود ذخیره می‌کنند.
نوبخت افزود: برای حفظ جنگل‌ها طبق قانون برنامه ششم توسعه باید نسبت به طرح جایگزین مدیریت جنگل اقدام می‌شد که بنا به دلایلی این طرح عقب مانده است.
وی گفت: تاکنون ۷۵ لایه مطالعاتی در عرصه‌های جنگلی شمال کشور مورد مطالعه قرار گرفت و به ۹ کاربری رسیدند و اصل کار بر این است که مردم در این طرح‌ها دیده شوند.
به گزارش مهر، از سال ۱۳۹۶ تاکنون براساس قانون تنفس جنگل‌ها بهره‌برداری از جنگل‌های شمال و طرح‌های جنگلداری که قبلاً در این زمینه اجرا می‌شد، متوقف شده و با توجه به اینکه این قانون در قالب ماده ۳۸ در قانون برنامه ششم توسعه کشور گنجانده شده بود، قرار بود در طول اجرای برنامه ششم، سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، طرح‌های جایگزینی را برای مدیریت پایدار جنگل‌های هیرکانی تدوین کند.
تدوین این طرح‌ها چند سال به تأخیر افتاد تا اینکه از سال ۱۴۰۱، تهیه طرح‌های جایگزین یا همان طرح‌های مدیریت پایدار جنگل‌های شمال کشور را در دستور کار قرار گرفت و امید برای عملیاتی شدن این پروژه در سال جاری بیشتر شده است.
در حال حاضر به دلیل نبود طرح جامع پایدار، جنگل‌های هیرکانی شمال با تهدیدهای زیادی روبرو است و قاچاق، تخریب و تصرف، آتش سوزی و قطع درختان از جمله مسائل فراروی این عرصه‌های طبیعی به شمار می‌رود و کارشناسان براین باور هستند که با اجرای بسته کامل مدیریت پایدار، علاوه بر حفظ عرصه‌ها، معیشت و اقتصاد حاشیه نشینان نیز متحول خواهد شد.