وارش نیوز / مهیار کاردر نوری ؛ اظهارات جناب دکتر علی تیموری، معاون وزیر و رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، در برنامه سایه‌سار شبکه یک سیما و مراسم گرامیداشت روز ملی جنگلبانان و جان نثاران منابع طبیعی در چالوس، زنگ خطری است که ضرورت بازنگری این مصوبه و تقویت جایگاه این سازمان حیاتی را بیش از پیش آشکار می‌کند.
در این یادداشت، با نگاهی جامع به موضوع، دلایل اهمیت حفظ ساختار یکپارچه سازمان منابع طبیعی، تبعات منفی تصمیمات غیر کارشناسی و راهکار های پیشنهادی برای تقویت این سازمان را بررسی می‌کنیم.
چرا سازمان منابع طبیعی ستون حفاظت از سرزمین ایران است؟
سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با بیش از ۱۲۰ سال سابقه و حدود ۱۶ هزار نیروی متخصص و متعهد، نه‌تنها یک نهاد اجرایی، بلکه رکن اصلی حفاظت از جنگل‌ها، مراتع و منابع آبخیز کشور است.
این سازمان وظایف خطیری چون حفاظت از منابع طبیعی، مدیریت آبخیزداری، مرتعداری و پیشگیری از تخریب منابع طبیعی محیط زیست را بر عهده دارد. همان‌طور که دکتر تیموری تأکید کردند، نمی‌توان با ادعای کوچک‌سازی یا چابک‌سازی، وظایف این سازمان را تجزیه کرد یا بخشی از آن را به وزارت جهاد کشاورزی، ادارات کل استانی، یا سازمان حفاظت محیط زیست منتقل نمود.
حفاظت از سرزمین ایران نیازمند یک مدیریت یکپارچه است که تمامی ابعاد حفاظت، آبخیزداری، و مرتعداری را در یک ساختار منسجم و هماهنگ دنبال کند.
تجزیه وظایف این سازمان، آن‌گونه که در ماده سوم مصوبه شورای عالی اداری پیشنهاد شده، نه‌تنها به بهبود عملکرد منجر نمی‌شود، بلکه می‌تواند به ناهماهنگی در سیاست‌گذاری، کاهش کیفیت خدمات و در نهایت آسیب به منابع ملی کشور بینجامد.
برای مثال: جداسازی وظایف حفاظتی از آبخیزداری یا مرتعداری، به معنای از هم گسیختن زنجیره‌ای است که برای مدیریت پایدار سرزمین ضروری است. این اقدام، برخلاف قوانین مصوب مجلس و بدون هماهنگی با دستگاه‌های ذی‌ربط، می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری برای منابع طبیعی و محیط زیست کشور داشته باشد.
نقض اصول تصمیم‌گیری مشارکتی و کارشناسی
یکی از نکات تأمل‌برانگیز در این مصوبه، بی‌توجهی به نظرات دستگاه‌های اجرایی، کارشناسان، و تشکل‌های مردمی است. به گفته رئیس سازمان منابع طبیعی، هیچ‌گونه بحث یا توافقی در جلسات مرتبط با سازمان امور اداری و استخدامی در خصوص تغییر ساختار این سازمان صورت نگرفته است. این در حالی است که رئیس‌جمهور محترم، با حساسیت ویژه‌ای که به حوزه منابع طبیعی و محیط زیست دارند، دستور داده‌اند که هرگونه تغییر ساختاری باید با هماهنگی وزیر جهاد کشاورزی انجام شود. حتی وزیر جهاد کشاورزی که خود نسبت به این مصوبه بی‌اطلاع بوده و اعتراض کرده‌اند، پیش‌تر در نامه‌ای به رئیس‌جمهور خواستار رعایت نظرات کارشناسی در این زمینه شده بودند.
این ناهماهنگی نه‌تنها نقض اصول تصمیم‌گیری مشارکتی است، بلکه اعتماد عمومی به نهاد های سیاست‌گذار را تضعیف می‌کند.
تصمیم‌گیری درباره سازمانی با این درجه از اهمیت، بدون در نظر گرفتن نظرات کارشناسان، تشکل‌های محیط زیستی و حتی خود دستگاه‌های اجرایی، مصداق بارز تصمیم‌گیری از بالا به پایین است که می‌تواند به ناکارآمدی در اجرا منجر شود.
خوشبختانه، پیگیری‌های اخیر نشان می‌دهد که با دستور رییس جمهور و وزیر جهاد کشاورزی، قرار است جلسات تخصصی برای بازنگری این مصوبه برگزار شود. این فرصت مغتنمی است تا با حضور کارشناسان و ذی‌نفعان، تصمیمی منطبق با نیازهای واقعی کشور اتخاذ گردد.
جنگلبانان: پیشانی حفاظت از منابع طبیعی
یکی از نقاط قوت سخنان معاون وزیرجهادکشاورزی و رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، تأکید بر نقش بی‌بدیل جنگلبانان و یگان حفاظت سازمان منابع طبیعی است. این نیروها، که به تعبیر ایشان پیشانی سازمان هستند، با عشق و فداکاری در خط مقدم حفاظت از منابع طبیعی کشور ایستاده‌اند. توقف مصوبه کوچک‌سازی، که می‌تواند به کاهش نیروهای متخصص و ارزشمند این حوزه منجر شود، گامی مثبت است. اما این کافی نیست. ایجاد ساختار تشکیلاتی برای یگان حفاظت، تأمین مسکن، صدور احکام کارگزینی، و پرداخت مزایای سختی کار، از جمله اقداماتی است که باید با جدیت دنبال شود.
علاوه بر این، پیگیری تبدیل وضعیت نیروهای شرکتی به رسمی، که هنوز به طور کامل اجرایی نشده، می‌تواند امنیت شغلی این قشر زحمتکش را تضمین کند.
جنگلبانان، که بسیاری از مواقع با خطرات جانی و مشکلات جسمی مواجه‌اند، شایسته حمایت‌های مادی و معنوی بیشتری هستند.
تقویت این نیروها نه‌تنها به بهبود عملکرد سازمان کمک می‌کند، بلکه پیام روشنی به جامعه می‌فرستد که حفاظت از منابع طبیعی، اولویت ملی است.
طرح نوین جنگلداری: گامی در مسیر حفاظت هوشمند
یکی از نکات برجسته سخنان رئیس سازمان منابع طبیعی، تدوین و اجرای طرح نوین جنگلداری برای ۵۰ درصد از جنگل‌های شمال کشور است. این طرح، که با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین مانند پهپاد ها، سنسورهای اعلام حریق و دوربین‌های نظارتی اجرا می‌شود، گامی مهم در جهت حفاظت هوشمند و پیشگیری از قاچاق چوب است.
همچنین، واگذاری مدیریت پارک‌های جنگلی و تفرجگاه‌ها به بخش خصوصی، ضمن ایجاد اشتغال و درآمد پایدار، می‌تواند منابع مالی لازم برای تقویت حفاظت و ارتقای رفاه کارکنان را فراهم کند.
افزایش چهار برابری اعتبارات حفاظت از جنگل‌های زاگرس در بودجه امسال و همچنین برنامه‌ریزی برای شناسنامه‌دار کردن درختان جنگلی، نشان‌دهنده عزم جدی سازمان برای استفاده از فناوری‌های روز در حفاظت از منابع طبیعی است.
این رویکرد، که با تکالیف برنامه هفتم توسعه همخوانی دارد، می‌تواند الگویی موفق برای مدیریت پایدار منابع طبیعی باشد.
ضرورت اصلاح قوانین و جرم‌انگاری تخلفات
یکی از چالش‌های جدی در حوزه منابع طبیعی، نبود قوانین سخت‌گیرانه برای برخورد با تخلفات زیست‌محیطی است.
همان‌طور که دکتر تیموری اشاره کردند، جریمه‌های تعزیری کنونی برای تخلفاتی مانند قاچاق چوب کافی نیست. اصلاح قوانین برای جرم‌انگاری این تخلفات به‌عنوان جرایم سازمان‌یافته، می‌تواند بازدارندگی لازم را ایجاد کند.
همچنین، ساماندهی فعالیت‌های خرید و فروش چوب، که در حال حاضر بدون مجوز سازمان منابع طبیعی انجام می‌شود، نیازمند هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف از جمله وزارت صمت است.
مشارکت مردمی: کلید حفاظت پایدار
تجربه‌های جهانی نشان می‌دهد که حفاظت از منابع طبیعی بدون مشارکت مردم ممکن نیست.
سازمان منابع طبیعی با تأکید بر این اصل، برنامه‌هایی برای جلب مشارکت عمومی در حفاظت از جنگل‌ها و مراتع در دستور کار دارد.
این رویکرد، که با توسعه زراعت چوب و واگذاری مدیریت پارک‌های جنگلی به بخش خصوصی همراه شده، می‌تواند فرهنگ حفاظت از محیط زیست را در جامعه نهادینه کند.
حمایت از سازمان منابع طبیعی: وظیفه‌ای ملی
ما به‌عنوان فعالان رسانه‌ای و اجتماعی، از پیگیری‌های وزیر جهاد کشاورزی و سازمان منابع طبیعی برای توقف مصوبه غیرکارشناسی شورای عالی اداری حمایت قاطع می‌کنیم.
این مصوبه، که بدون هماهنگی با دستگاه‌های ذی‌ربط و نظر کارشناسان به تصویب رسیده، باید با حضور تمامی ذی‌نفعان بازنگری شود.
حفظ ساختار یکپارچه سازمان منابع طبیعی، تقویت یگان حفاظت، و حمایت از جنگلبانان، نه‌تنها یک ضرورت اداری، بلکه تعهدی ملی برای حفاظت از سرزمین ایران و نسل‌های آینده است.
از دولت محترم و مجلس شورای اسلامی انتظار می‌رود که با اصلاح قوانین، تخصیص بودجه‌های کافی، و حمایت از طرح‌های نوین مانند جنگلداری هوشمند، سازمان منابع طبیعی را در انجام وظایف خطیر خود یاری کنند.
همچنین، از مردم شریف ایران دعوت می‌کنیم تا با مشارکت فعال در حفاظت از منابع طبیعی، در کنار جنگلبانان و نیروهای خدوم این سازمان، برای حفظ سرزمین سبز ایران گام بردارند.